Xét nghiệm ADN huyết thống có ý nghĩa gì? Các mẫu mà bạn có thể sử dụng để xét nghiệm ADN
1. Xét nghiệm ADN là gì?
ADN (acid deoxyribonucleic) là vật chất tồn tại trong nhân tế bào và trên các nhiễm sắc thể có nhiệm vụ lưu trữ thông tin di truyền của mỗi sinh vật. GEN chính là một đoạn ADN mang thông tin di truyền.
Xét nghiệm ADN là xét nghiệm dùng ADN có trong các tế bào của cơ thể để xác định quan hệ huyết thống giữa hai cá thể vì ADN của một cơ thể thừa hưởng từ cả cha lẫn mẹ và quy định đặc điểm riêng biệt của từng cá thể. Đây chính là cách chính xác nhất để kiểm tra quan hệ huyết thống.
Với mẫu ADN của bố mẹ và con khớp với nhau trong từng gen thì có tới 99,999% hai chủ nhân mẫu vật có quan hệ huyết thống. Trong khi đó, nếu hai mẫu ADN không khớp với nhau từ 2 gen trở lên thì hai mẫu này tuyệt đối không có quan hệ huyết thống. Tuy nhiên, trường hợp hai người đàn ông là anh em sinh đôi cùng trứng (có bộ gen giống nhau hoàn toàn) thì không thể xác định ai là người cung cấp tinh trùng cho đứa trẻ.
2. Độ tuổi nào có thể làm xét nghiệm ADN huyết thống cha - con?
Nhờ sự tiến bộ của y học hiện đại, xét nghiệm ADN huyết thống cha - con có thể được thực hiện đối với bất kỳ đối tượng nào không kể lứa tuổi. Thậm chí một đứa trẻ vẫn còn trong bụng mẹ (khoảng 16 tuần tuổi) cũng có thể thực hiện xét nghiệm ADN thông qua nước ối hoặc ADN của thai nhi tách chiết được trong máu người mẹ. Còn đối với trẻ em và người lớn thì việc tiến hành xét nghiệm này càng trở nên đơn giản hơn.
3. Xét nghiệm ADN cần lấy những mẫu sau:
3.1. Dùng mẫu máu
Xét nghiệm ADN trên mẫu máu là cách phổ biến nhất hiện nay để kiểm tra huyết thống bởi cách thực hiện đơn giản. ADN trong máu có độ ổn định cao, không bị biến tính do môi trường và kết quả kiểm tra nhanh.
Quy trình lấy mẫu máu xét nghiệm ADN như sau:
- Liên hệ trung tâm y tế, cơ sở xét nghiệm để chuẩn bị dụng cụ lấy mẫu cần thiết.
- Rửa sạch tay, chuẩn bị đầu bấm tiệt trùng, bút bấm lấy mẫu, giấy lấy mẫu.
- Viết tên (kí hiệu) người lấy mẫu phân tích lên thẻ lấy mẫu máu.
- Lau sạch ngón tay giữa (hoặc gót chân ở trẻ dưới 1 tuổi) bằng bông tẩm cồn.
- Lắp đầu bút bấm và tháo vỏ bảo vệ.
- Đặt đầu bút bấm lên đầu ngón tay (hoặc gót chân của trẻ), bấm nút để trích máu thu mẫu.
- Bóp đầu ngón tay nhẹ nhàng đến khi thu được 1 giọt máu.
- Áp ngón tay vào vòng tròn của giấy thu mẫu để giấy thấm giọt máu.
- Lau đầu ngón tay bằng bông tẩm cồn, giữ vị trí trích để máu không thấm ra.
- Giữ giấy thu mẫu máu, để khô trong 10 phút, gấp lại cho vào phong bì có chữ ký. Hoặc có thể thu thập mẫu máu bằng các phương pháp lấy máu tương tự các xét nghiệm khác trên bệnh phẩm là máu.
- Thực hiện lấy mẫu máu ở cả 2 người cần xác định quan hệ huyết thống, gửi kèm giấy đề nghị phân tích ADN và chờ kết quả.
3.2. Dùng mẫu tế bào niêm mạc miệng
Có thể xét nghiệm ADN với mẫu tế bào niêm mạc miệng ở mọi lứa tuổi, thực hiện tại nhà hoặc đến trung tâm y tế. Các bước lấy mẫu như sau:
- Người lấy mẫu cần hạn chế ăn uống, đặc biệt là không uống sữa, trà, cà phê hay hút thuốc trước khi lấy mẫu từ 4h.
- Súc sạch miệng, rửa tay 3 lần với nước ấm trước khi lấy mẫu.
- Dùng tăm bông khử trùng, thu thập tế bào của má trong (niêm mạc miệng), bằng cách quệt đầu bông xoay nhẹ khoảng 30 lần khắp các bề mặt bên trong má.
- Lấy 3 mẫu tăm bông (3 mẫu tế bào niêm mạc miệng) cho 1 người.
- Để các mẫu khô tự nhiên trong không khí ít nhất 15 phút, lưu ý giữ sạch, không để đầu bông chạm vật.
- Bảo quản tăm bông vào bì chứa mẫu, ghi thông tin vào bao bì.
- Lấy mẫu trên cả 2 người cần thực hiện xét nghiệm quan hệ huyết thống.
- Gửi mẫu kèm giấy đề nghị phân tích ADN và chờ kết quả.
3.3. Mẫu tóc có chân
Hiệu quả xét nghiệm ADN trên mẫu tóc tương đương các xét nghiệm ADN trên các loại mẫu khác. Xét nghiệm ADN trên mẫu tóc có thể thực hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng lưu ý không nên dùng với trẻ sơ sinh hoặc tóc quá mỏng, khó nhổ cả chân tóc.
Các bước lấy mẫu và gửi xét nghiệm ADN như sau:
- Nhổ từ 5 - 7 sợi tóc có chân, đặt trên giấy A4 trắng sạch, chân tóc sẽ dính trên bề mặt giấy.
- Gói cẩn thận mẫu tóc, viết tên, thông tin người cho mẫu và chữ ký, sau đó gói trong phong bì ghi tên tương ứng.
- Hai mẫu tóc cần xét nghiệm ADN sau khi được chuẩn bị đủ được bỏ chung trong bì giấy lớn, gửi cùng giấy đề nghị phân tích ADN và chờ kết quả.
3.4. Mẫu móng tay, chân
Cần lấy mẫu móng tay, chân xét nghiệm ADN đạt đúng yêu cầu, cách lấy như sau:
- Rửa sạch cả móng tay và chân của người cần lấy mẫu.
- Cắt móng tay, chân, sao cho được ít nhất 40mg mẫu.
- Gói mẫu cẩn thận bằng giấy A4 trắng sạch, viết thông tin người cho mẫu, chữ ký và cho vào phong bao ghi thông tin tương ứng.
- Gửi cả mẫu xét nghiệm của 2 người cần phân tích vào phong bao lớn, gửi cùng giấy đề nghị phân tích ADN và chờ kết quả.
3.5. Mẫu nước ối, sinh thiết gai nhau
Xét nghiệm ADN xác định huyết thống này không được khuyến khích, bởi việc chọc thu mẫu nước ối hoặc sinh thiết gai nhau có nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi. Vì thế, thường chỉ trong trường hợp đặc biệt, như cần xét nghiệm sàng lọc dị tật trước sinh, bác sỹ mới cấp phép chọc ối.
Việc chọc ối lấy mẫu ADN thai nhi có thể thực hiện khi thai đạt tối thiểu 15 tuần tuổi, cần ít nhất từ 2 - 5ml nước ối để xét nghiệm.
Ngoài ra, xét nghiệm ADN có thể thực hiện với mẫu cuống rốn sau khi rụng, dịch cơ thể,… nhưng ít phổ biến hơn. Yêu cầu mẫu và cách lấy mẫu sẽ được hướng dẫn cụ thể tại trung tâm xét nghiệm.
3.6. Xét nghiệm ADN bằng mẫu cuống rốn
Các bước thực hiện gồm có:
- Cắt khoảng 1cm cuống rốn khô, sạch, đã rụng
- Gói cẩn thận bằng giấy A4 rồi viết thông tin người cho mẫu cùng chữ ký bên ngoài rồi bỏ vào một phong bì có thông tin tương ứng
- Bỏ tất cả túi đựng mẫu vào một phong bì lớn cùng giấy đề nghị phân tích rồi gửi cho trung tâm phân tích