Sinh Khương
1. Đặc điểm
Gừng là cây thân thảo, chiều cao từ 70 – 100cm. Thân rễ nạc, phân nhánh nhiều tạo ra hình dáng như bàn tay. Rễ gừng phát triển thành củ, có màu vàng nâu và mùi thơm đặc trưng. Lá mọc so le, hình mác, phiến lá có gân giữa màu hơi trắng nhạt, không cuống và khi vò có mùi thơm.
Hoa mọc thành cụm, nhiều bông mọc sít lại với nhau, cụm hoa dài khoảng 20cm, có màu vàng xanh. Nhị hoa có màu tím và quả mọng.
2. Bộ phận dùng: Củ gừng.
3. Phân bố
Gừng là loại gia vị lâu đời, có nguồn gốc từ các nước cận nhiệt đới và nhiệt đới. Hiện nay gừng được trồng nhiều nhất ở Ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam và một số nước Nam Á khác. Ở nước ta, cây gừng được trồng ở nhiều địa phương từ đồng bằng đến vùng núi cao và hải đảo.
4. Thu hoạch – sơ chế
Thu hoạch củ gừng vào tháng 9 – 10 hằng năm. Sau khi hái về đem bỏ rễ con, rửa sạch và để dùng dần. Gừng tươi gọi là sinh khương, sấy hoặc phơi khô gọi là can khương.
Gừng thái lát dày rồi sao cháy đen tồn tính gọi là thán khương. Gừng khô thái lát dày, sao vàng, đang nóng vẩy nước vào và đậy kín cho nguội được gọi là tiêu khương. Gừng khô đã qua bào chế được gọi là bào khương.
5. Bảo quản
Bảo quản ở nơi thoáng mát và khô ráo, tránh để củ nảy mầm.
6. Thành phần hóa học
Gừng tươi chứa nhiều thành phần hóa học, bao gồm 2 – 3% tinh dầu, β-zingiberen, β-farnesen, ar-curcumenen, borneol, geraniol, 20 – 25% tinh dầu, gingerol, zingerol, zingeron, shogaol, β-phelandren, α-camphen, eucalyptol,…
7. Tính vị: Vị cay nồng, tính ấm, không có độc.
Quy kinh: Quy vào kinh Phế, Tỳ, Vị, Tâm và Trường.
8. Tác dụng dược lý
– Tác dụng của sinh khương theo Đông Y:
-
Công năng: Giảm ho, làm ấm phế, giải biểu, giải độc, tán phong hàn, chống buồn nôn, làm ấm tỳ vị, khử mùi hôi, kích thích tiêu hóa và vị giác.
-
Chủ trị: Nghẹt mũi, cảm lạnh, nhiễm phong hàn, hen suyễn, ho lâu ngày không khỏi, tỳ vị hư hàn, nhiễm độc thức ăn, rượu bia, đàm thủy khí đầy,…
– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
-
Dịch ngâm từ gừng tươi có tác dụng ức chế trùng roi âm đạo, khuẩn nấm T.violaceum, vi khuẩn phẩy hoắc loạn, trực khuẩn thương hàn.
-
Gừng tươi có tác dụng chống loét bao tử, kích thích phân tiết dịch tiêu hóa, chống khuẩn, chống viêm, giảm đau, lợi mật, chống ói và tăng huyết áp.
-
Hoạt chất Cineol trong gừng tươi có tác dụng diệt vi khuẩn và kích thích tại chỗ.
-
Hoạt chất Gingerol có tác dụng chống đông máu.
9. Cách dùng – liều lượng
Gừng tươi được sử dụng ở dạng sắc, vắt lấy nước, hãm,… Liều dùng thông thường: 3 – 10g/ ngày.
10. Bài thuốc
- Bài thuốc chữa chứng cảm mạo phong hàn
- Bài thuốc trị ho, đờm lạnh
-
Chuẩn bị: Đường kẹo mạch nha (dương đường) 1 lượng và sinh khương 2 lượng.
-
Thực hiện: Đem sắc với 3 chén nước đến khi còn nửa chín. Dùng khi thuốc còn ấm và uống chậm rãi để hoạt chất từ dược liệu thẩm thấu sâu vào cổ họng và thực quản.
- Bài thuốc trị chứng trúng khí hôn quyết, có đàm bế
-
Chuẩn bị: Mộc hương, bán hạ và trần bì mỗi vị 1.5 chỉ, sinh khương 5 chỉ, cam thảo 8 phân.
-
Thực hiện: Sắc uống, khi dùng thuốc nên uống cùng 1 chén nước tiểu bé trai (đồng tiện).
- Bài thuốc trị hoắc loạn âm, bụng trướng đau, hơi ngắn, phiền đầy, chưa được thổ hạ
-
Chuẩn bị: Sinh khương 1 cân.
-
Thực hiện: Cắt nhỏ gừng, sau đó sắc với 7 thăng nước đến khi còn 2 thăng. Chia thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày.
- Bài thuốc trị rét lạnh thời hành
-
Chuẩn bị: Thảo quả nhân 1 lượng, bạch truật 2 lượng và sinh khương 4 lượng.
-
Thực hiện: Đem sắc với 5 chén nước đến khi còn lại 2 chén. Uống thuốc khi chưa phát triệu chứng.
- Bài thuốc chữa hói đầu
- Bài thuốc trị chứng đái dầm ở trẻ nhỏ
-
Chuẩn bị: Bổ cốt chỉ 12g, bào phụ tử 6g và sinh khương 30g.
-
Thực hiện: Giã nát dược liệu rồi đắp trực tiếp lên rốn.
- Bài thuốc giúp đề phòng say xe
- Bài thuốc chữa bỏng do nước nóng
- Bài thuốc chữa ho, nôn mửa, ngoại cảm và bụng đầy trướng
- Bài thuốc chữa ho
-
Chuẩn bị: Củ sả, chanh tươi và sinh khương mỗi thứ 10g.
-
Thực hiện: Đem nguyên liệu rửa sạch, thái nhỏ rồi ngâm với 5g muối và siro đơn sao cho đủ 100ml. Ngâm trong 3 ngày rồi dùng vải vắt kiệt lấy nước và bảo quản trong lọ kín. Mỗi lần dùng 1 – 2 thìa canh, ngày dùng 2 lần. Nếu dùng cho trẻ, chỉ sử dụng ½ liều thông thường.
- Trà gừng hỗ trợ điều trị hạ huyết áp
-
Chuẩn bị: Gừng tươi và đường kính.
-
Thực hiện: Đem cạo bỏ vỏ, rửa sạch, xay nhuyễn rồi nấu với đường kính thành cao lỏng. Sau đó cho vào lọ thủy tinh và bảo quản dùng dần. Khi huyết áp hạ đột ngột, dùng 2 – 3 thìa pha với nước ấm uống.
- Bài thuốc trị cảm hàn gây đau đầu, nghẹt mũi
-
Chuẩn bị: Phòng phong và sinh khương mỗi vị 12g, tô diệp 8g.
-
Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
- Bài thuốc trị khớp sưng đau nhức, thở ngắn, đầu choáng váng, viêm khớp dạng thấp
-
Chuẩn bị: Phụ tử 8g, quế chi 12g, phòng phong 12g, sinh khương 5 lát, tri mẫu 12g, bạch truật 15g, thược dược 9g, ma hoàng và cam thảo mỗi vị 6g.
-
Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
- Bài thuốc trị tiêu chảy do hàn thấp, bụng đầy, tiêu lỏng, rêu lưỡi trắng dày
-
Chuẩn bị: Chích cam thảo 3g, trần bì và hậu phác mỗi vị 6g, thương truật 10g, đại táo và gừng tươi lượng vừa đủ.
-
Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
- Bài thuốc chữa lở loét khoang miệng
- Bài thuốc phòng ngừa và điều trị sâu răng
- Bài thuốc trị chứng đau nửa đầu
- Bài thuốc trị say rượu bia
-
Chuẩn bị: Gừng tươi và mật ong.
-
Thực hiện: Hãm gừng tươi với nước sôi trong vòng 15 phút, sau đó thêm 1 ít mật ong vào uống.
- Bài thuốc trị hôi chân
-
Chuẩn bị: Gừng, giấm ăn và muối.
-
Thực hiện: Đun gừng với 1 lít nước, sau đó thêm muối và giấm ăn vào ngâm chân trong khoảng 15 phút. Sau đó lau khô và để chân thoáng mùi hôi sẽ thuyên giảm đáng kể.
- Bài thuốc trị giun kim
-
Chuẩn bị: Gừng tươi.
-
Thực hiện: Đun gừng lấy 1 – 2 cốc nước, sau đó dùng gừng nấu nước đun rửa hậu môn. Trước khi ngủ, dùng nước gừng rửa hậu môn và uống 1 – 2 cốc nước gừng ấm. Thực hiện bài thuốc này trong 10 ngày giúp tiêu diệt giun kim hiệu quả.
Sinh khương là vị thuốc quý và có nhiều công dụng chữa bệnh. Ngoài việc áp dụng bài thuốc từ gừng, bạn có thể sử dụng gừng trong chế biến món ăn nhằm tăng cường sức khỏe, nâng cao khả năng miễn dịch và phòng ngừa các bệnh lý thường gặp.
Nguồn: https://www.thuocdantoc.org/duoc-lieu/sinh-khuong