Nguyên nhân và cách điều trị táo bón ở trẻ em
Táo bón – khi nào con bạn cần đến bác sĩ?
Hãy đưa con bạn đến bác sĩ khi bé gặp những vấn đề sau:
- Trẻ đau lâu, đau nhiều, khóc và có lẫn máu trong phân.
- Trẻ bị táo bón kéo dài, không tăng cân mà nguyên nhân là bạn nghi ngờ do bị táo bón.
- Chế độ dinh dưỡng và luyện tập của con bạn không cải thiện đáng kể tình hình táo bón của con bạn.
Con tôi cần làm những xét nghiệm gì?
Các xét nghiệm cho trẻ táo bón thường không cần thiết để chẩn đoán táo bón vô căn. Bác sĩ sẽ hỏi những câu hỏi khác nhau và làm một cuộc kiểm tra tổng quát để loại trừ nguyên nhân thứ hai của táo bón. Bằng cách kiểm tra bụng của con bạn, bác sĩ có thể biết nếu có rất nhiều phân trong ruột. Điều này được nhận biết bởi có sự tắc nghẽn trong ống tiêu hoá của con bạn. Nếu có sự nghi ngờ về nguyên nhân cụ thể của táo bón, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm.
Nguyên nhân gây táo bón vô căn?
Nguyên nhân tự phát có nghĩa là không có bệnh tật hoặc nguyên nhân cho táo bón. Tuy nhiên, người ta cho rằng các yếu tố khác nhau có thể gây nên táo bón, hoặc làm cho nó tồi tệ hơn. Chúng bao gồm các chế độ ăn uống, việc nín đi ngoài và các yếu tố cảm xúc.
1. Chế độ ăn uống:
Các yếu tố trong chế độ ăn uống có thể gây nên táo bón là:
- Không ăn đủ thức ăn có chất xơ (phần thức ăn thô của thức ăn không được tiêu hóa và ở trong ruột).
- Không uống đủ nước.
Phân sẽ trở nên khô hơn, cứng hơn và khó di chuyển hơn để đẩy ra nếu có ít chất xơ và chất dịch trong ruột.
Ngoài ra, việc thay đổi chế độ ăn: như giai đoạn trẻ tập ăn dặm hay chuyển sang thức ăn thô hoặc làm quen với loại thức ăn mới cũng có thể là nguyên nhân gây nên táo bón. Ngay cả với trẻ lớn việc không nhai kĩ khi ăn, mất tập trung khi ăn như vừa ăn vừa xem phim, vừa chơi… cũng có thể gây táo bón.
2. Nhịn đi ngoài:
Điều này có nghĩa là đứa trẻ có cảm giác cần đi vệ sinh, nhưng cố nhịn, tránh để không phải đi cầu. Các trẻ cố tình không đi ngoài, cố đẩy phân trở lại, cố gắng lờ đi việc phải giả quyết nhu cầu vệ sinh. Điều này là khá phổ biến. Bạn có thể nhìn thấy con bạn khép hai chân lại, ngồi nhón trên gót chân, hoặc làm những việc tương tự để giúp chống lại cảm giác cần đi vệ sinh. Con bạn có thể khép chặt mông của mình để cố gắng ngăn chặn đường ra của phân, và có vẻ khá lo lắng.
Bạn có thể nhận thấy những vết phân ố trên quần của trẻ, hoặc những tí phân són ra thường khi trẻ mót quá không thể giữ được nữa. Phân bị trẻ giữ lại sẽ bị phình to ra. Cuối cùng, trẻ cũng phải đi cầu, nhưng kích thước phân lớn là khó khăn hơn để di chuyển, và thường gây đau đớn hơn. Điều này có thể dẫn đến vòng luẩn quẩn nơi đứa trẻ, thậm chí nguy hại hơn khi trẻ không muốn đi cầu vào lần tiếp theo.
* Có một số lý do tại sao trẻ em có thể nín không đi cầu:
Lần đi cầu trước đó thật sự không dễ dàng gì và có thể gây đau đớn. Vì vậy, trẻ cố gắng để không bị đau do ám ảnh của việc sợ đau khi đi cầu. Hậu môn của trẻ có thể có vết nứt, hoặc đau do lần đi cầu trước đó. Do vậy, khi phân vượt tới gần hậu môn lại gây đau, và trẻ lúc này nín lại, cố đẩy phân vào trong, không cho phân đẩy ra ngoài.
Trẻ có thể không thích nhà vệ sinh không quen thuộc hoặc có mùi hôi, chẳng hạn như ở trường hoặc ở nơi công cộng. Đứa trẻ có thể muốn nín lại cho đến khi không còn cảm giác muốn đi cầu.
3. Vấn đề về cảm xúc.
Vấn đề táo bón có thể trở nên tồi tệ hơn khi trẻ khó chịu do sự thay đổi môi trường xung quanh. Ví dụ phổ biến là giai đoạn trẻ bắt đầu đi nhà trẻ. Dạy trẻ ngồi bô cũng có thể là một yếu tố, điều này xảy ra khi một đứa trẻ trở nên sợ hãi của việc sử dụng các bô. Nỗi sợ hãi và ám ảnh thường là những lý do cơ bản cho những vấn đề này.
Táo bón vô căn với tắc nghẽn ống tiêu hoá là gì?
Tắc nghẽn ruột (impaction) nghĩa là ruột của trẻ bị chặn bởi một số lượng lớn các phân cứng. Táo bón vô căn với tắc ruột phổ biến nhất là ở trẻ em trong độ tuổi từ 2 đến 4 tuổi, nhưng trẻ em nhiều tuổi hơn hoặc trẻ nhỏ hơn cũng có thể gặp hiện tượng này.
Triệu chứng và các hậu quả bao gồm:
- Trẻ thường xuyên khó chịu hoặc căng thẳng cố gắng để đẩy phân ra ngoài. Quần của các con thường xuyên bị dính các vết ố phân hoặc có chất nhầy trong phân dính. Phân bị dính nhầy bị bố mẹ nhầm lẫn với tiêu chảy.
- Trẻ cũng có thể trở nên cáu kỉnh, không ăn nhiều, cảm thấy mệt mỏi, có đau bụng từ lúc nào, và có thể són phân ra bất kì lúc nào.
- Một bác sĩ thường có thể nhận thấy phân nghẽn, phân lổn nhổn khi họ kiểm tra bụng của trẻ (bụng). Thông thường, phân giữ lại trong phần thấp nhất của ruột. Khi phân bị giữ lại, lâu dần chúng làm dãn phần cuối của ruột (trực tràng). Điều này sẽ gửi thông điệp thần kinh đến não, nói với trẻ rằng chúng cần phải đi vệ sinh, để thải phân ra ngoài. Nếu phân không được thải ra sau đó phân mới tạo ra cũng lưu lại ở trực tràng. Cuối cùng, phân cứng lớn có thể tích tụ trong trực tràng. Sau đó trực tràng có thể kéo dài và mở rộng (giãn ra) nhiều hơn so với bình thường, tương ứng với số lượng quá nhiều phân.
- Một phân rất lớn có thể phát triển và gây dãn to trực tràng.
- Nếu trực tràng vẫn mở rộng sau trẻ sẽ bị mất dần cảm giác cần phải đi vệ sinh. Lực đẩy của trực tràng để thải phân ra cũng giảm đi (trực tràng sẽ trở thành ‘giãn’). Nhiều phân tích tụ trong ruột già phía sau ống tiêu hoá gây ảnh hưởng trong trực tràng. Một số phân này hóa lỏng (trở nên lỉ rỉ như nước mũi) và rò rỉ ra ngoài hậu môn. Chúng dây bẩn ra quần, chăn mền của con. Ngoài ra, một số trường hợp nhẹ hơn, phân lỏng nhiều hơn từ phần trên của đại tràng có thể len lỏi xung quanh các phân cứng đã bị co lại. Điều này cũng sẽ bị rò rỉ ra quần, chăn mền và có thể bị nhầm lẫn với bệnh tiêu chảy. Những đứa trẻ không có khả năng kiểm soát rò rỉ này và gây rất mất vệ sinh.
Điều trị táo bón vô căn như thế nào?
Thuốc nhuận tràng
Táo bón vô căn đã kéo dài hơn một vài ngày thường được điều trị với thuốc nhuận tràng. Bác sĩ sẽ tư vấn về các loại và tác dụng của chúng. Điều này có thể phụ thuộc vào các yếu tố như độ tuổi của trẻ, mức độ nghiêm trọng của táo bón và đáp ứng với điều trị. Thuốc nhuận tràng cho trẻ em thường chia thành gói hoặc một loại bột được làm thành một thức uống, hoặc là chất lỏng / xi-rô. Các thuốc nhuận tràng dùng cho trẻ em được phân chia thành hai loại.
- Macrogols (còn gọi là polyethylen glycol) là một loại thuốc nhuận tràng kéo chất lỏng vào trong ruột, giữ cho phân mềm. Thuốc này cũng được biết đến như là thuốc nhuận tràng thẩm thấu. Ví dụ, Movicol® nhi cho trẻ là một trong những thương hiệu thường được sử dụng đầu tiên. Thuốc này được trộn vào nước uống để tạo thành một thức uống để tạo cảm giác thân thiện hơn. Lactulose cũng được sử dụng như là một loại thuốc nhuận tràng thẩm thấu.
- Thuốc nhuận tràng kích thích. Những thuốc tăng nhu động ruột (kích thích) để thải phân ra. Có một số loại khác nhau của các chất kích thích nhuận tràng. Ví dụ Sodium picosulfate, bisacodyl, senna và docusate sodium.
Thuốc nhuận tràng thường được tiếp tục trong vài tuần sau khi bị táo bón đã giảm bớt và trẻ có thói quen đi cầu thường xuyên. Điều này được gọi là điều trị duy trì. Vì vậy, tổng số thời gian điều trị có thể kéo dài một vài tháng. Không nên ngừng sử dụng thuốc nhuận tràng đột ngột. Thuốc nhuận tràng dừng đột ngột có thể gây táo bón nhanh chóng bị tái phát. Bác sĩ của bạn thường sẽ tư vấn cho liều giảm dần trong một khoảng thời gian tùy thuộc vào dạng phân và số lần đi cầu trở nên giống mọi ngày. Một số trẻ em thậm chí có thể yêu cầu điều trị với thuốc nhuận tràng trong nhiều năm.
Điều trị tắc nghẽn ruột – nếu cần thiết
Phương pháp điều trị tương tự được sử dụng cho các phương pháp điều trị được liệt kê ở trên. Sự khác biệt chính là liều cao hơn các thuốc nhuận trường là cần thiết để thải lượng phân lớn chặn phần cuối của ruột (trực tràng). Thứ hai, thời gian dùng thuốc nhuận tràng cũng thường kéo dài nhiều thời gian hơn, như điều trị duy trì. Mục đích là để ngăn chặn sự tái phát của phân cứng một lần nữa, qua đó sẽ ngăn chặn sự tái phát tắc ruột.
Kết quả của việc điều trị duy trì:
- Trực tràng có thể mở rộng dần dần trở lại với một kích thước bình thường và hoạt động đúng chức năng của nó.Táo bón sau đó không còn tái diễn.
- Nếu ngưng dùng thuốc nhuận tràng quá sớm, việc hình thành khối phân lớn có thể tái diễn một lần nữa trong khi trực tràng ‘giãn’ mà chưa có thời gian để có được trở lại kích thước bình thường và lực co bình thường.
Điều trị phục hồi trực tràng có thể là một thời gian khó khăn cho bạn và con bạn. Có khả năng là con của bạn sẽ thực sự có một vài cơn đau bụng hơn trước, và sẽ có quần bẩn hơn. Điều quan trọng là phải kiên trì, những vấn đề này chỉ là tạm thời. Trong những trường hợp hiếm hoi, nơi điều trị thất bại, một đứa trẻ có thể được điều trị tại bệnh viện. Tại bệnh viện, các loại thuốc mạnh để làm sạch ruột, gọi là dung dịch thụt tháo, có thể được thực hiện qua trực tràng. Đối với trường hợp khó điều trị, có thể cần can thiệp phẫu thuật.
Chế độ ăn uống
Ăn uống điều độ không nên là cách duy nhất để điều trị táo bón vô căn, vì nó sẽ rất khó để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, một thói quen ăn với một chế độ cân bằng là điều quan trọng. Chế độ ăn cân bằng bao gồm nhiều đồ uống (chủ yếu là nước) và thực phẩm có chất xơ. Điều này sẽ giúp ngăn chặn sự tái phát của táo bón.
Làm thế nào để ngăn chặn táo bón ở trẻ?
Chế độ ăn uống
Ăn thực phẩm có nhiều chất xơ và uống nhiều nước làm cho phân (hoặc chuyển động phân) kể cả phân cồng kềnh, nhưng mềm mại và dễ dàng để thải ra.
Thực phẩm và chất xơ
Thực phẩm có nhiều chất xơ là: trái cây, rau, ngũ cốc, bánh mì. Một sự thay đổi đến một chế độ ăn nhiều chất xơ thường là “nói dễ, làm khó ” đối với rất nhiều trẻ kén ăn. Tuy nhiên, bất cứ thay đổi là tốt hơn không và đòi hỏi bạn phải thực sự kiên nhẫn. Dưới đây là một số ý tưởng thay đổi khẩu phần để cố gắng tăng lượng chất xơ của con bạn:
- Một bữa ăn gồm khoai tây với đậu nướng, hoặc súp rau với bánh mì.
- Hoa quả khô như mơ khô hoặc nho khô cho bữa ăn nhẹ.
- Cháo hoặc các loại ngũ cốc giàu chất xơ khác (chẳng hạn như Weetabix®, sợi Wheat® hoặc All Bran®) cho bữa ăn sáng.
- Ăn trái cây trong mỗi bữa ăn – có thể cắt ra thành nhiều phần nhỏ để làm cho nó trông hấp dẫn hơn.
- Không cho phép đồ ngọt hoặc các món tráng miệng cho đến khi trẻ đã ăn một miếng trái cây.
- Một mẹo để khi trẻ không muốn ăn thực phẩm nhiều chất xơ là thêm chất xơ bột trong sữa chua. Sữa chua sẽ cảm thấy sần sùi, nhưng bột khô là vô vị.
- Bạn cũng có thể làm các cốc sinh tố hấp dẫn và một ống hút ngộ nghĩnh để khuyến khích con bạn uống chúng.
Uống
Nếu một em bé bú bình có xu hướng trở thành táo bón, bạn có thể cố gắng cung cấp nước giữa các bữa ăn. (Không bao giờ pha loãng sữa bột (sữa) cho các em bé bú bình). Mặc dù táo bón rất ít xảy ra một em bé bú sữa mẹ, bạn cũng có thể cung cấp nước giữa các bữa ăn. Trẻ đã cai sữa được pha loãng nước trái cây (tốt nhất mà không cần thêm đường). Trái cây xay nhuyễn và rau quả là những điểm khởi đầu thông thường cho cai sữa, sau gạo em bé, và đây là những tốt cho việc ngăn ngừa táo bón.
Khuyến khích trẻ uống nhiều. Tuy nhiên, một số trẻ có thói quen chỉ uống squash, thức uống có ga hoặc sữa để làm dịu cơn khát của họ. Điều này có thể gây đầy bụng, và làm cho trẻ giảm ăn bữa ăn thích hợp với các thực phẩm có chứa nhiều chất xơ. Cố gắng hạn chế các loại đồ uống. Cho nước là thức uống chính. Tuy nhiên, các loại nước ép trái cây có chứa fructose sorbitol hoặc có một hành động nhuận tràng (như mận, lê, hay nước táo). Ngoài ra, bạn có thể dùng đường nâu hoà nước ấm cho trẻ uống.
Một số thủ thuật khác mà có thể hỗ trợ cho ngăn chặn táo bón
Hãy thử để có được trẻ em thành một thói quen vệ sinh thường xuyên. Sau khi ăn sáng, trước khi đi học hoặc nhà trẻ, thường là tốt nhất. Hãy cố gắng dành nhiều thời gian để họ không cảm thấy vội vã.
Một số phần thưởng là đôi khi hữu ích ở trẻ em nhịn đi cầu. Khen ngợi con của bạn khi trẻ đi cầu trong bô hay bồn cầu, và không trừng phạt những vụ “tai nạn”. Điều này khiến trẻ thất vọng khi ị bẩn ra quần và càng cố nhịn đi cầu.
Cố gắng giữ bình tĩnh và không quá căng thẳng khi con bạn đi vệ sinh. Nếu con của bạn có thể thấy rằng bạn đang căng thẳng hoặc buồn bã, trẻ sẽ nhận thấy cảm giác này, và các vấn đề vệ sinh có thể trở thành trận chiến căng thẳng. Hãy tạo niềm tin cho trẻ thấy rằng đi cầu là một nhu cầu tự nhiên và đảm bảo sức khoẻ.
Mát xa và tập luyện cho bé: bạn có thể mát xa vùng bụng cho bé vào buổi sáng hoặc sau bữa ăn 1 vài giờ cũng như tăng cưởng vận động hai chân của bé để giúp bé đi cầu dễ dàng hơn.
Bạn cần lưu ý rằng: mặc dù mật ong được coi là một dạng đường tự nhiên, có thể hỗ trợ cho bé đi cầu dễ dàng nhưng tuyệt đối không nên sử dụng mật ong cho trẻ dười 12 tháng tuổi, bởi trong mật ong có thể chứa một loại bào tử của vi khuẩn rất độc cho trẻ ở độ tuổi này.
Nguồn: Sưu tầm.