Khi nào cần chụp X-quang cột sống? Chụp X-quang cột sống giúp chẩn đoán bệnh gì?
1. Chụp X quang cột sống là gì?
- Chụp X quang cột sống là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có sử dụng tia X, được phát ra từ máy chụp X quang, có khả năng xuyên qua các vật cản, chiếu xuyên qua bộ phận của cơ thể tạo hình ảnh cột sống trên phim. Thông qua các hình ảnh từ phim chụp cột sống, giúp ích cho bác sĩ trong việc chẩn đoán bệnh.
- Tùy từng bộ phận cột sống trên cơ thể (cột sống cổ, cột sống ngực, cột sống thắt lưng, xương cùng, xương cụt) khi có chỉ định chụp x quang tại vị trí nào, bác sĩ sẽ di chuyển máy chụp x quang tới vị trí đó và tiến hành chụp.
- Đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh nhanh, dễ thực hiện, chi phí thấp nhưng tiềm ẩn nguy cơ nhiễm phóng xạ X nếu người bệnh không được chỉ định chụp khi thực sự cần thiết.
2. Các phương pháp chụp X quang cột sống
- Chụp X quang từng vùng của cột sống trên hai bình diện thẳng và nghiêng: Chụp X quang cột sống cổ, X quang cột sống thắt lưng,...
- Chụp cột sống các tư thế đặc biệt như: Chụp đốt sống C1, C2 tư thế thẳng, há miệng; Chụp cột sống chếch 3/4 để phát hiện các biến đổi của lỗ liên hợp.
- Chụp tủy cản quang để phát hiện sự hẹp tắc của ống tuỷ (đặc biệt do u tuỷ). Chụp bao rễ thần kinh (đặc biệt là do thoát vị đĩa đệm đoạn cột sống thắt lưng).
- Chụp cắt lớp vi tính – Chụp cộng hưởng từ: là phương pháp hiện nay được coi là có giá trị nhất trong lĩnh vực tạo hình ảnh y học ở cột sống và tuỷ sống. Được chỉ định trong những trường hợp nghi u tuỷ, thoát vị đĩa đệm.
X-quang đốt sống C1-C2
3. Khi nào cần chụp X quang cột sống thắt lưng
Cột sống thắt lưng có chức năng giúp cơ thể vận động linh hoạt, bảo vệ đường ống tuỷ sống và liên kết với các xương sườn tạo thành một bộ khung vững chắc, có chức năng che chắn bảo vệ toàn bộ nội tạng phía bên trong
Các trường hợp đau cột sống thắt lưng không rõ nguyên nhân hay các chấn thương do tai nạn tại vùng cột sống thắt lưng sẽ được các bác sĩ chuyên khoa chỉ định chụp x quang để chẩn đoán tổn thương tại cột sống thắt lưng. Có thể kể đến một số tổn thương như:
- Nứt hoặc gãy cột sống
- Có khối u nang, u ở xương
- Vẹo cột sống
- Thoát vị đĩa đệm
- Thoái hoá đốt sống lưng
- Có gai xương nhỏ ở cột sống
- Trật khớp ở mức độ nhẹ
- U tuỷ sống
- Bệnh lao cột sống
Một số tư thế sai gây nguy cơ mắc các tổn thương cột sống
X quang cột sống thắt lưng là phương pháp chẩn đoán quan trọng, giúp điều trị các tổn thương liên quan đến cột sống. Phương Đông là đơn vị cung cấp máy chụp x quang đến từ hãng sản xuất Allengers, Carestream giúp cho ra hình ảnh x quang cột sống thắt lưng chi tiết, tạo điều kiện thuận lợi cho các bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và điều trị.
4. Chụp X quang cột sống có thể phát hiện những bệnh gì?
4.1. Dị dạng cột sống được phát hiện nhờ chụp X quang cột sống
Cột sống bình thường sẽ có đường cong sinh lý nhất định, vì một lý do nào đó cột sống bị dị dạng. Việc chụp X quang có thể giúp phát hiện và đánh giá tình trạng dị dạng cột sống để từ đó biện pháp can thiệp, điều trị sao cho hiệu quả. Một số dị dạng cột sống có thể phát hiện khi chụp x quang là:
– Dị dạng cột sống do rối loạn chuyển tiếp: sự thay đổi số lượng đốt sống từng vùng (bình thường có 7 đốt sống cổ, 12 đốt sống ngực, 5 đốt sống thắt lưng, 5 đốt sống cùng và 3-4 đốt sống cụt) có thể gây chèn ép dây thần kinh gây tình trạng đau, nhức mỏi.
– Gai đôi, hở eo: hở eo dễ gây tình trạng trượt đốt sống, một động tác nhẹ có thể dẫn tới chấn thương cột sống.
– Dính hai thân đốt sống bẩm sinh: hai thân đốt sống dính với nhau ở cả khe đĩa đệm và cả phần cung sau.
– Cong, vẹo cột sống: cột sống bị lệch khỏi trục, một số đốt bị xoay khỏi trục kèm theo biến dạng thân đốt.
– Gù cột sống: cột sống bị lồi ra sau gây gù do thân đốt biến dạng kiểu hình chêm.
– Tồn tại điểm cốt hóa góc trước đốt sống lưng: quá trình cốt hóa không hoàn chỉnh, khiến điểm cốt hóa tồn tại như một mảnh xương nhỏ tách khỏi góc trước chân đốt sống.
4.2 Thoái hóa cột sống
Tuổi tác, thói quen sinh hoạt khiến cột sống bị thoái hóa làm cho đĩa đệm căng phồng, lồi ra, dây chằng đốt sống bị kéo dãn làm xuất hiện các cơn đau nhức âm ỉ, thậm chí có thể đau dữ dội, khiến người bệnh mệt mỏi.
4.3 Thoát vị đĩa đệm
Chất nhầy của đĩa đệm qua lỗ rách của vòng xơ thoát ra ngoài chèn ép vào ống tủy và rễ thần kinh gây đau, nhức mỏi, có thể làm tổn thương tủy sống.
4.4 Chấn thương cột sống
Tai nạn trong khi tham gia giao thông, khi làm việc, sinh hoạt có thể gây tổn thương cột sống như vỡ thân đốt sống, trượt thân đốt sống, xẹp thân đốt sống,… Bên cạnh đó, chụp X quang có thể đánh giá các tổn thương bệnh lý cột sống như biến đổi đường cong sinh lý, thay đổi hình thái khe đĩa đệm,…
4.5 Lao cột sống được phát hiện nhờ chụp X quang cột sống
Hình ảnh chụp X quang có thể phát hiện bệnh lao cột sống, thường gặp ở các đốt sống DIX – DX, LI – LII và có thể thấy hình ảnh ổ áp xe lạnh.
4.6 Viêm cột sống dính khớp
Viêm cột sống dính khớp lan tỏa, giai đoạn đầu khi chụp X quang có thể thấy tổn thương ở cột sống và khớp cùng chậu, giai đoạn sau các khớp khác cũng bị dính như khớp hang.
4.7 U tủy sống
Khi chụp tủy sống bằng thuốc cản quang có thể thấy cột thuốc cản quang bị tắc hoàn toàn, có hình “đáy chén”, hình “càng cua”. Tuy nhiên, chụp X quang u tủy sống cho kết quả không chính xác bằng chụp MRI vì khi chụp cộng hưởng từ MRI có thể cho hình ảnh trực tiếp u tủy về kích thước cũng như vị trí, đồng thời thấy sự liên quan giữa u tủy, màng não tủy và các rễ thần kinh.